РТ

Администрация сельского поселения сумон Берт-Дагский Тес-Хемского кожууна РТ

«Энерел сеткилдин » субурганы.

Тыва Республиканын Тес-Хем кожууннунда Берт-Даг сумузуннун чурттакчы чонну тыва улустун огбелеринин эрте-бурунгу шаг тоогузунден бээр сагып чораанны, ёзу-чанчылдарыннын база бир адыры шажыннын угланыышкынны богда Бурганын ооредиин улам нептередип, сайзырадыр, сумунун чонуннун хей-ады, сулде-сузуун ам-даа бедидер, дараазында салгалдарга база тоогуге артар кылдыр «Энерел сеткилдин» субурганын тудуп, кылып алыр кузел, сорулдганы салган. 

2010 ч май айнын 1-нин хунунде Эрзин, Тес-Хем хурээлеринин даа ламазы Дуптен Нынче башкы баштаан Цеченлиг хурээзинин ажылдакчылары лама башкыларны чалап Берт-Даг суурнун тевискээринге шо-толге октап, «Энерел сеткил» субурганынын тудар черинин тодарадып тандра, судурлар номчуп, арамайлап актаан, моргул кылган улуг чыыш шуулганга чоннун оргулде, деткимче чедирген марафонун эртирген. 

Сумунун чонну ырак черлерден келген чангыс-чер чурттугларывыс, кожа хелбээ сумуларнын база кожууннун буянныг-дузааргак кижилери боттарынын сагыш-сеткилинин ханызындан болдунар шаа хирези биле акша-хоренгини, мал-маганны, тудуг херекселдерин, алдын-монгун болгаш чугула херек чулдерни эт-септи оргулде уезинде база оон-даа, соонда уелерде эккеп берип ажыл-ишке уулуун киириштирип, дузалажып ачылга ынаа-биле деткип турган. 

Май айнын 27-нин хунунде «Энерел сеткилдин » субурганыннын турар черинин ортузунга кулаш турту хире ханы уургайга «Оргулде дээжизин» соннеп шыгжап, тандра судур номчаан моргулге чон чыглып, тудуг ажылдарын эгелеп болур деп чарлап,  йорээгеннер. 

Чугула херек чуулдерни четчелеп белеткээн соонда 6 айнын 4 хунуде мааннай хуртунун таваан салып, субурганнын адаанда дорт демир адагаш чагыларны тургузуп, Берт-Даг суурнун чурттакчылары чангыс демниг болуп, улуг сонуургал-биле тудуг ажылдарын чорудуп эгелээн.

Кадыр-берт тайга-даскыл бажынче унуп, он ажыг шоодай долдур артышты чыып, савалап аъттарга артып эккелген Булчун Аяс Увангуровичинин база оон ооруннун кылган ижин, ажыл-иш уезинде чаглактаныр кылдыр бодунун оон бурун дериг-херекселдери-биле эккээп тип берген, сумунун аяныяк чурттакчызы. Чооду Шораан Шолбановичинин чедирген ачы-дузазын, сумунун баштаар чери база сумунун чонну онзагайлап бедии-биле унелээн. 

Берт-Даг суурнун хун уннер чугунде даг эдээ шатта, бедигээш тейнин кырында дээрже шаштыгып бедээн алды кулаш ажыг (7м20см») туртуг талыгырдан чайыналып коступ чыдар.

2010 чылдын октябрь 1-де Берт-Даг суму чагыргазынын 85 чыл ою демдеглеп турар уеде «Энерел сеткилдин» субурганын ажыткан

Субурганныг Берт-Даг суурум.

 

Чооду Кара-Куске Кунзекович бижээн

Хойнун чоннун оргээзи бооп,

Хогжуп орар кодээ суурум.

Кок-ле баштыг хавак баарын

Козулдур-ле ээлээн суурум:

    Сумувустун тову болган,

    Субурганныг Берт-Даг суурум.

Чаяанындан хундулээчел-

Чанчылы бай чоннуг суурум.

Чажымдан-на чаглаам болган

Чаагай суурум, чараш суурум:

   Сумувустун тову болган,

   Субурганныг Берт-Даг суурум.

Чоодуларым таваан салгаш,

Чогудуп каан чолдуг суурум.

Тес-Хемимнин база-ла бир

Депшилгелиг кезии суурум:

  Сумувустун тову болган,

  Субурганныг Берт-Даг суурум.

Артывыстан харап турар

Аъш-чем оргуур Ак-Бедиим.

Шивээлиг-Хем, Шуурмактан бээр

Ширтээн чаткан Берт-Даг сумум:

  Сумувустун тову болган,

  Субурганныг Берт-Даг суурум.

 

Торел аймактын списогу

 

Торел аймактар

Дагып турар ыдыктыг черлери

Харылсаалгалыг кижилери

1

Тос каралар

«Оваалыг Сайыр»

Санаа Х-М.Д.

2

Шоюннар 

«Хараалыг-Хем «Ак-Хая»

Шывык А.С.

3

Дойнурлар 

«Хурен-Оваа»

Дойнур А.Ч.

4

Бавыыннар 

Даг-Дозу «Чайлаг-Оваа»

Бавыын М.К.

5

Сыраттар 

«Кызыл-Чарык аксы»

Сырат Б.В.

6

Донмиттер 

«Шивээлиг-Хем бажы»

Билчир Ч.Л.

7

Кок-оолдар 

«Бай-Даг кыры»

Кок-оол С.С-Х.

 

Ендан Вячеслав Иванович начын моге аттыг стадионга чайгы уеде уругларга спортчу оюннарны организациялар эртирип турар. 

 

Уруглар ойнаар шолчугештер «Радуга», «Солнышко» хостуг уезинде бичии чаштар мини-футболдап, хурежип, чайганыыштарга чайганып, кышкы уеде чунгудан чунгулап турарлар. 

 

Спортзалга оореникчилер болгаш чон хостуг уезинде волейбол, баскетбол, хуреш, бокс секциялары бооп турар. 

 

 СДК клубта – арбаннар, организациялар, аныяктар аразында солун темалыг оюн-тоглаалыг кежээлер, среда, суббота хуннеринде  танцы-сам, теннис, танцы кружоктары хойу-биле эрттирип турар.

 

Тыва улустун чанчыл ёзугаар эртирип турар байырлалывыс «Шагаа», «Наадым». Тыва чемнер.  Суттен кылган чемнер: сут,  тарак, саржаг, ааржы, ореме, курут, сметана, ээжегей, чокпек, быштак, хойтпак, шимээ арагазы.

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Назад в раздел